Türkiye ekonomik faaliyetin canlanması için 250 milyar TL’yi aşan mali teşvik paketini devreye sokarken emek tarafında da işten çıkarmaları yasakladı. Bunun yanında Türkiye salgına tüm yerkürede olduğu üzere nakdî genişlemeyle karşılık verdi.
İşte salgının birinci 100 gününde koronavirüs salgınına karşı Türkiye iktisadında yaşanan kıymetli gelişmeler:
7. GÜN: MERKEZ BANKASI'NDAN NEMA İNDİRİMİ
Birçok devlette olduğu üzere Türkiye’de de koronavirüs salgınına karşı birinci reaksiyon getirileri indirmek oldu. ABD Merkez Bankası’nın iki fevkalâde içtimayla getiri indirmesinin akabinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da (TCMB) dehşet bir içtimayla getirileri 1 puan aşağı çekti.
8. GÜN: 100 MİLYAR TL'LİK PAKET
TCMB'nin para siyasetindeki birinci cevabının akabinde hükümetten mali destek paketi açıklaması geldi. Büyüklüğü 100 milyar TL olarak açıklanan ‘Ekonomik İstikrar Kalkanı’ başlıklı pakette buhrandan en çok etkilenecek kolların vergi, SGK yükümlülükleri ve borçları ertelendi. Virüs önlemleriyle ödemelerini yapamayacak firmalar için mücbir (zorlayıcı) sebep notu düşülmesine imkan sağlandı.
Vergi bilirkişisi Nedim Türkmen bu paketten çıkan mücbir sebep düzenlemesinin yalnızca 16 bölüm için belirlendiğini, bu durumun da birçok vergi mükellefini dışarıda bıraktığına dikkat çekiyor. Türkmen, bu süreçte muvakkat vergide erteleme kararı çıkmadığına vurgu yaparken tüm mükelleflerin mücbir sebep kapsamına alınması gerektiğini belirtiyor.
Kısa çalışma ödeneği ile çalışmaya ara veren iş mahallerinde çalışanlar için gelir desteği sağlanırken muhtaçlık sahibi ailelere 2 milyar TL’lik kaynak ayrıldı. Bunun yanında pakette mahal alan 500 bin TL’nin altındaki konutlar için minimum peşinat nispetinin yüzde 10’a düşürülmesi üzere düzenlemeler de tartışma yarattı.
13. GÜN: KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ BAŞVULARI BAŞLADI
Birinci pakette mekan alan kısa çalışma ödeneği imkanı için müracaatlar alınmaya başlandı. İş yerküresi birinci yapılan müracaatlarda bürokratik süreçlerin çokça olmasının laf konusu imkanın işlevini kısıtladığı cihetinde şikayetlerde bulundu.
Vergi eksperi Nedim Türkmen kısa çalışma ödeneği müracaatlarında patronların badireler yaşadığına dikkat çekerken, devletin üç ay boyunca tüm çalışanların maaşlarını karşılayarak konutlarında kalmalarını sağlamanın daha münasip bir tercih olabileceğini belirtiyor.
20. GÜN: CUMHURBAŞKANI BAĞIŞ KAMPANYASINI DUYURDU
Salgına karşı birinci mali paketin açıklanmasından 12 gün sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Biz Bize Yeteriz Türkiyem” başlığıyla bir bağış kampanyası başlatıldığını duyurdu.
Birebir gün kamu bankalarından salgın vadesindeki birinci kredi paketi geldi. Kamu bankaları ‘Ekonomik İstikrar Kalkanı’ paketi kapsamında ‘Bireysel Temel Muhtaçlık Destek Kredisi’ başlığıyla 10 bin TL’ye kadar yüzde 0,49 nemayla kredi sunmaya başladı.
38. GÜN: ÜÇ AYLIĞINA İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI
İstihdam tarafındaki erimenin önüne geçme gayesiyle işten çıkarmalar üç ay yasaklandı. Toplumsal güvenlik bilirkişisi Okan Güray Bülbül, işten çıkarma yasağının ve kısa çalışmanın koronavirüs nedeniyle gerçekleşecek kitlesel işsizliğin engellenmesi açısından olumlu olduğunu ama fesih yasağı nedeniyle kimi çalışanların İşsizlik Fonu’ndan alabilecekleri işsizlik sigortası ödeneğinden daha az bir ödeme aldıklarını, münasebetiyle burada çalışanların maddi bir kayıp yaşadığına dikkat çekiyor.
58. GÜN: TÜRK LİRASI DOLAR ÖNÜNDE TARİHİ DÜŞÜK SEVİYEYİ GÖRDÜ
Türkiye'de birinci vakanın tespit edilmesininden yaklaşık iki ay sonra Türk Lirası dolar önünde rekor seviyede kayıp yaşadı. Türkiye’de artan döviz muhtaçlığı ve eriyen rezervler hasebiyle yatırımcıların Türk Lirası’nda satışa geçtiği görüldü. Bu satışların ahir dolar/TL kuru gün içinde 7,2690 ile yeni rekor seviyeye yükseldi.
Türk Lirası’nın dolar önünde rekor seviyede kıymet kaybetmesinin akabinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu üç yabancı bankanın Türk Lirası süreçlerini yasaklama kararı aldı. Bu kararın haber kanallarına düşmesinin akabinde dolar/TL 7,08 seviyelerine kadar geriledi.
Türkiye'nin hem kuru hem de getirisi denetim etmek istediğini ancak bunun mümkün olmadığı görüşünü savunan Prof. Dr. Necip Çakır, bu türlü bir siyasetin lakin Türkiye’nin döviz rezervlerinin erimesine yol açabileceğini belirtiyor.
73. GÜN: PAKETİN BÜYÜKLÜĞÜ 250 MİLYAR TL'YE ÇIKTI
Kaynak ve Maliye Bakanlığı Türkiye’nin salgının başından bu yana verdiği desteklerin 252 milyar TL’ye yükseldiğini açıkladı. Sonunda Türkiye’nin verdiği maddi desteklerin ulusal gelire nispeti yüzde 5’i buldu. Sair devletlerle karşılaştırıldığında Türkiye sunduğu desteğin ulusal gelire nispeti açısından Çin, Meksika ve Rusya üzere memleketleri geçmişte bıraktı.
83. GÜN: OLAĞANLAŞMA BAŞLADI
Türkiye'de 1 Haziran itibarıyla sıradanlaşma adımlarına geçildi. Bu tarih itibarıyla restoran, kafe, pastahane, kıraathane, çay bahçeleri, dernek lokali, yüzme havuzu, kaplıca çeşidi işletmeler belirlenen kurallar dahilinde hizmet vermeye başladı. İdari olurda bulunan yahut esnek çalışma sistemine dahil olan kamu çalışanı, 1 Haziran itibarıyla sıradan mesailerine başladı.
Tıpkı gün kamu bankalarından da dört meydanda yeni kredi paketi geldi. Konut, araba, mobilya ve tatil alımları için kredi nemaları düşürüldü.
91. GÜN: ERDOĞAN'DAN İSTİHDAM KALKANI PAKETİ VE TAMALAYICI EMEMKLİLİK SİSTEMİ AÇIKLAMASI
Cumhurbaşkanı Erdoğan, kabine içtiması sonrası yaptığı açıklamada bir İstihdam Kalkanı Paketi üzerinde çalışıldığını belirtti. Bunun yanında Erdoğan, Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi ismi altında kıdem tazminatı konusunda da düzenlemelerin olacağını belirtti.
100. GÜN: YÜKSEK FREKANSLI GÖSTERGELERE NAZARAN TÜRKİYE'DE TOPARLANMA ZAYIF
Türkiye’nin iktisadı açısından kıymetli oyuncu olan tüketiciler, koronavirüs salgını nedeniyle devlette alınan tedbirlerin kaldırılmasına rağmen daha temkinli gözükürken, yüksek frekanslı olgular toparlanmanın zayıf olduğuna işaret ediyor. İç piyasa talebiyle güçlü bir korelasyona sahip bir gösterge olan kredi kartı harcamalarının dört haftalık ortalaması bir evvelki yılın seviyelerine şimdi yaklaştı. Güç tüketimi de bir evvelki yılın gerisinde kalıyor.
Karar